Yapay uyduların tarihi 4 ekim 1957’de, S.S.C.B.’nin, 58 sm çapında ve 83,6 kg ağırlığında madenî bir küre olan Sputnik I’i Dünya çevresinde dolanmak üzere uzaya fırlatmasıyla başladı. O günden bu yana uzaya binlerce uydu fırlatılmıştır. Uyduların izlediği yola yörünge denilir. Bir uyduyu bir gökcisminin çevresinde yörüngeye oturtmak için, bu uyduya, uydulaşma hızı denilen belli bir hız kazandırmak gerekir. Uydulaşma hızı, her an gökcisminin çekim kuvvetini dengeleyen ve aracın bu gökcismi çevresinde dolanmasını sağlayan bir merkezkaç kuvvet doğurur. Her yörüngenin kendine özgü ayrı bir uydulaşma hızı vardır: bu yüzden değişik hızlarda hareket eden iki uydu aynı yörünge üzerinde bulunamaz.
Bir uydu bir gökcisminin ne kadar yakınında dolanırsa hızı da o kadar fazla olur. Dünya’mn çevresinde, 200 km’lik yükseltide bulunan bir cismin dairesel bir yörünge çizebilmesi için 7,8 km/saniye hızla hareket etmesi gerekir. Daha büyük bir hızla dönerse yörüngesi elips biçiminde olacaktır. Eğer bu hız 11,2 km/saniyeye, yani aşağı yukarı 40 000 km/saate (kurtulma hızı) ulaşırsa, uydu yerçekiminin etkisinden kurtulur ve başka bir yıldızın uydusu haline gelir.
Yapay uydular nelerdir
Haberleşme uyduları
200px-Milstar Haberleşme uydusu MILSTAR
TV, radyo, telefon gibi iletişim araçlarını kullanabilmek için uzaya gönderilmiş olan yapay uydulardır. Modern haberleşme uyduları çoğunlukla “Molniya” veya “Alçak Dünya” yörüngelerini kullanırlar.
200px-Milstar Haberleşme uydusu MILSTAR
TV, radyo, telefon gibi iletişim araçlarını kullanabilmek için uzaya gönderilmiş olan yapay uydulardır. Modern haberleşme uyduları çoğunlukla “Molniya” veya “Alçak Dünya” yörüngelerini kullanırlar.
Meteoroloji uyduları
Bu uydular dünyadaki meteorolojik olayları gözlemlemek için kullanılırlar.
Bu uydular dünyadaki meteorolojik olayları gözlemlemek için kullanılırlar.
Anti-uydu silah sistemleri
Katil uydular” olarak da bilinen bu uyduların amaçları düşman uydularını yok etmektir. Düşman uyduları vurmak için kinetik mermiler ya da enerji veya partikül silah sistemleri kullanırlar.
Katil uydular” olarak da bilinen bu uyduların amaçları düşman uydularını yok etmektir. Düşman uyduları vurmak için kinetik mermiler ya da enerji veya partikül silah sistemleri kullanırlar.
Astronomi uyduları
Uzaydaki diğer gökcisimlerini gözlemek amacıyla kullanılırlar.
Uzaydaki diğer gökcisimlerini gözlemek amacıyla kullanılırlar.
Biyouydular (Biosatellites)
Bilimsel amaçlarla canlı organizmalar taşıyan uydulardır.
Bilimsel amaçlarla canlı organizmalar taşıyan uydulardır.
Minyatür uydular
Çok çeşitli amaçlarla kullanılabilen sıradışı şekilde ufak cüsseli uydulardır. 500-200 kg arasında olanlara “miniuydu”, 200-10 kg arasında olanlara “mikrouydu”, 10-1 kg olanlara “nanouydu”, 1 kg’dan daha hafiflerine “pikouydu” denir.
Çok çeşitli amaçlarla kullanılabilen sıradışı şekilde ufak cüsseli uydulardır. 500-200 kg arasında olanlara “miniuydu”, 200-10 kg arasında olanlara “mikrouydu”, 10-1 kg olanlara “nanouydu”, 1 kg’dan daha hafiflerine “pikouydu” denir.
Navigasyon uyduları
Radyo sinyalleri vasıtasıyla dünya üzerindeki mobil cihazların yerlerini tesbit etmeye yarayan uydulardır. Günümüzde uçaklarda, otomobillerde hatta elde kullanımı oldukça yaygınlaşmış olan bu sistem sayesinde dünya üzerindeki konum bir kaç metre hassasiyetiyle tesbit edilebilir.
Radyo sinyalleri vasıtasıyla dünya üzerindeki mobil cihazların yerlerini tesbit etmeye yarayan uydulardır. Günümüzde uçaklarda, otomobillerde hatta elde kullanımı oldukça yaygınlaşmış olan bu sistem sayesinde dünya üzerindeki konum bir kaç metre hassasiyetiyle tesbit edilebilir.
Gözetleme uyduları (Reconnaissance satellites)
Daha çok askeri gözetleme ve keşif amaçlarıyla kullanılan bu uyduların gerçek kabiliyetleri konusunda detaylı bir bilgi mevcut değildir. Bunun nedeni, bu sistemlere dair bilgilerin “çok gizli” gizlilik derecesinde olmasıdır.
Daha çok askeri gözetleme ve keşif amaçlarıyla kullanılan bu uyduların gerçek kabiliyetleri konusunda detaylı bir bilgi mevcut değildir. Bunun nedeni, bu sistemlere dair bilgilerin “çok gizli” gizlilik derecesinde olmasıdır.
Gözlem uyduları (Earth observation satellites)
Bu uydular sivil gözlem amacıyla (çevre faciaları, harita yapımı vs.) kullanılan uydulardır.
Bu uydular sivil gözlem amacıyla (çevre faciaları, harita yapımı vs.) kullanılan uydulardır.
Güneş enerjisi uyduları
Bu uydular güneş enerjisini dünya üzerindeki alıcılara yönlendirerek, alternatif enerji kaynağı olarak kullanılması planlanan uydulardır.
Bu uydular güneş enerjisini dünya üzerindeki alıcılara yönlendirerek, alternatif enerji kaynağı olarak kullanılması planlanan uydulardır.
Uzay istasyonları
Uzay istasyonları, üzerinde insanların yaşaması için inşa edilmiş yapılardır. Günümüzde bilimsel amaçlarla kullanılan bu yapılar astronotların yıllarca barınmasına imkân verebilmektedir. Bu istasyonlar uzay taşıtı değillerdir ve iniş-kalkış kabiliyetleri yoktur. Bu istasyonlara gidiş geliş diğer uzay taşıtları vasıtasıyla sağlanır.
Uzay istasyonları, üzerinde insanların yaşaması için inşa edilmiş yapılardır. Günümüzde bilimsel amaçlarla kullanılan bu yapılar astronotların yıllarca barınmasına imkân verebilmektedir. Bu istasyonlar uzay taşıtı değillerdir ve iniş-kalkış kabiliyetleri yoktur. Bu istasyonlara gidiş geliş diğer uzay taşıtları vasıtasıyla sağlanır.
yapay uydular yörünge üzerinde
Uyduların çoğu, yerberi ve yeröte noktalarıyla, eğiklik ve dolanma süresiyle tanımlanan elips biçimi yörüngeler üzerinde dolanır. Yerberi, uydunun çizdiği yörüngenin, çevresinde dolandığı gökcismine en yakın olan noktası, yeröte ise aynı yörüngenin gökcismine en uzak noktasıdır. Eğiklik, yörünge düzleminin gökcisminin ekvatoruyla yaptığı açı, dolanma süresi de uydunun gökcismi çevresinde bir kez dönmesi (dolanma) için gerekli zamandır.
Dünya’nm çevresinde yoğun atmosfer tabakalarının bulunması, yörüngelerin sürtünme sonucu yavaş yavaş bozulmasına yol açar: yerberi noktası gittikçe yaklaşır ve uydunun dolanma süresi kısalır. Uygulamada, 200 km’den daha az yükseltideki yer yörüngesine hemen hiç bir zaman uydu yerleştirilmez, çünkü böyle bir yörünge üzerinde uydular birkaç saatten fazla dolanamaz; 400 km’nin üstündeki yükseltilerde ise atmosferin sürtünme etkisi çok azalır.
yapay uydular ve çeşitli görevler
Yapay uyduların görevleri sayılamayacak kadar çeşitlidir. Bazıları, yeni teknik malzemeyi uzayda denemek için kullanılır, bazıları bilimsel görevlerle uzaya fırlatılır. Sözgelimi Dünya’yı ve çevresini (“Ay’ın görünmeyen yüzü) incelemek, fotoğraflarını çekmek, atmosfer tabakalarından geçerken soğuruldukları için yere kadar ulaşamayan bazı ışımaları yakalayarak ”’astronomiye çok değerli bilgileri toplamak hep uyduların görevidir. Bazıları, askerî birlikler-in harekâtını ya da füzelerin, roketlerin fırlatılışım haber veren askerî keşif ve gözetleme araçlarıdır. *Meteoroloji de, Dünya’nm çevresindeki bulutörtüsünün fotoğraflarını çekmek ve böylece daha sağlıklı hava tahminleri yapabilmek için gene uydulardan yararlanır. Geodezi alanında kullanılan bazı uydular ise, yerkürenin yüzeyindeki binlerce kilometrelik uzaklıkları büyük bir yaklaşıklıkla ölçme olanağı verir.
yapay uydular ve gökyüzünden mesaj
Havacılıkta ve denizcilikte 23 Transit uydunun gönderdiği sinyallerden yararlanılır: uçaklar ve gemiler bu sinyallere göre «yer tayini» yapabilir. Haberleşme uyduları, “radyo ve “televizyon yayınlarını doğrudan doğruya alamayan yeryüzü noktaları arasında bu mesajların alınıp verilmesini kolaylaştırır. Dünyada, bu mesajları alan otuz kadar yer istasyonu vardır.
Bağımsız uydu üretip gönderen ülkeler Order Country Year of first launch Rocket Satellite
1 Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1957 Sputnik-PS Sputnik 1
2 Amerika Birleşik Devletleri 1958 Juno I Explorer 1
3 Fransa 1965 Diamant Astérix
4 Japonya 1970 Lambda-4S Ōsumi
5 Çin Halk Cumhuriyeti 1970 Long March 1 Dong Fang Hong I
6 Birleşik Krallık 1971 Black Arrow Prospero X-3
7 Hindistan 1980 SLV Rohini
8 İsrail 1988 Shavit Ofeq 1— Rusya[1992 Soyuz-U Şablon:Kosmos — Ukrayna[1992 Tsyklon-3 Strela (x3, Russian)
9 İran 2009 Safir-2 Omid
10 Türkiye 2011 Dnepr RASAT
1 Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği 1957 Sputnik-PS Sputnik 1
2 Amerika Birleşik Devletleri 1958 Juno I Explorer 1
3 Fransa 1965 Diamant Astérix
4 Japonya 1970 Lambda-4S Ōsumi
5 Çin Halk Cumhuriyeti 1970 Long March 1 Dong Fang Hong I
6 Birleşik Krallık 1971 Black Arrow Prospero X-3
7 Hindistan 1980 SLV Rohini
8 İsrail 1988 Shavit Ofeq 1— Rusya[1992 Soyuz-U Şablon:Kosmos — Ukrayna[1992 Tsyklon-3 Strela (x3, Russian)
9 İran 2009 Safir-2 Omid
10 Türkiye 2011 Dnepr RASAT
Başka ülkelere ihtiyaç duyan ülkelerin uyduları
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği: (Rusya) 1957, (1992) Sputnik 1, (Cosmos-2175) 1398
Amerika Birleşik Devletleri 1958 Explorer 1 1042
Kanada 1962 Alouette 1 25
İtalya 1964 San Marco 1 14
Fransa 1965 Astérix 44
Avustralya 1967 WRESAT 11
Almanya 1969 Azur 27
Japonya 1970 Ōsumi 111
Çin Halk Cumhuriyeti 1970 Dong Fang Hong I 64
Birleşik Krallık 1971 Prospero X-3 25
Polonya 1973 Intercosmos Kopernikus 500 ?
Hollanda 1974 ANS 5
İspanya 1974 Intasat 9
Hindistan 1975 Aryabhata 34
Endonezya 1976 Palapa A1 10
Çekoslovakya 1978 Magion 1 5
Bulgaristan 1981 Intercosmos Bulgaria 1300 1
Brezilya 1985 Brasilsat A1 11
Meksika 1985 Morelos 1 7
İsveç 1986 Viking 11
İsrail 1988 Ofeq 1 7
Lüksemburg 1988 Astra 1A 15
Arjantin 1990 Lusat 10
Pakistan 1990 Badr-1 5
Güney Kore 1992 Kitsat A 10
Portekiz 1993 PoSAT-1 1
Tayland 1993 Thaicom 1 6
Türkiye 1994 Turksat 1A 5
Ukrayna 1995 Sich-1 6
Şili 1995 FASat-Alfa 1
Malezya 1996 MEASAT 4
Norveç 1997 Thor 2 3
Filipinler 1997 Mabuhay 1 2
Mısır 1998 Nilesat 101 3
Singapur 1998 ST-1 1
Çin Cumhuriyeti 1999 ROCSAT-1
Danimarka 1999 Ørsted 3
Güney Afrika 1999 SUNSAT 1
Suudi Arabistan 2000 Saudisat 1A 12
Birleşik Arap Emirlikleri 2000 Thuraya 1 3
Fas 2001 Maroc-Tubsat 1
Cezayir 2002 Alsat 1 1
Yunanistan 2003 Hellas Sat 2 2
Nijerya 2003 Nigeriasat 1 2
İran 2005 Sina-1 4
Kazakistan 2006 KazSat 1 1
Beyaz Rusya 2006 BelKA 1
Kolombiya 2007 Libertad 1 1
Vietnam 2008 VINASAT-1 1
Venezuela 2008 Venesat-1 1
Azerbaycan 2013 Azersat-1 1
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği: (Rusya) 1957, (1992) Sputnik 1, (Cosmos-2175) 1398
Amerika Birleşik Devletleri 1958 Explorer 1 1042
Kanada 1962 Alouette 1 25
İtalya 1964 San Marco 1 14
Fransa 1965 Astérix 44
Avustralya 1967 WRESAT 11
Almanya 1969 Azur 27
Japonya 1970 Ōsumi 111
Çin Halk Cumhuriyeti 1970 Dong Fang Hong I 64
Birleşik Krallık 1971 Prospero X-3 25
Polonya 1973 Intercosmos Kopernikus 500 ?
Hollanda 1974 ANS 5
İspanya 1974 Intasat 9
Hindistan 1975 Aryabhata 34
Endonezya 1976 Palapa A1 10
Çekoslovakya 1978 Magion 1 5
Bulgaristan 1981 Intercosmos Bulgaria 1300 1
Brezilya 1985 Brasilsat A1 11
Meksika 1985 Morelos 1 7
İsveç 1986 Viking 11
İsrail 1988 Ofeq 1 7
Lüksemburg 1988 Astra 1A 15
Arjantin 1990 Lusat 10
Pakistan 1990 Badr-1 5
Güney Kore 1992 Kitsat A 10
Portekiz 1993 PoSAT-1 1
Tayland 1993 Thaicom 1 6
Türkiye 1994 Turksat 1A 5
Ukrayna 1995 Sich-1 6
Şili 1995 FASat-Alfa 1
Malezya 1996 MEASAT 4
Norveç 1997 Thor 2 3
Filipinler 1997 Mabuhay 1 2
Mısır 1998 Nilesat 101 3
Singapur 1998 ST-1 1
Çin Cumhuriyeti 1999 ROCSAT-1
Danimarka 1999 Ørsted 3
Güney Afrika 1999 SUNSAT 1
Suudi Arabistan 2000 Saudisat 1A 12
Birleşik Arap Emirlikleri 2000 Thuraya 1 3
Fas 2001 Maroc-Tubsat 1
Cezayir 2002 Alsat 1 1
Yunanistan 2003 Hellas Sat 2 2
Nijerya 2003 Nigeriasat 1 2
İran 2005 Sina-1 4
Kazakistan 2006 KazSat 1 1
Beyaz Rusya 2006 BelKA 1
Kolombiya 2007 Libertad 1 1
Vietnam 2008 VINASAT-1 1
Venezuela 2008 Venesat-1 1
Azerbaycan 2013 Azersat-1 1
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder